عقلانیت

چیست؟ چرا کمیاب به نظر می‌رسد؟ چرا اهمیّت دارد؟

ما در دنیای امروز مکرراً شاهد ظهور و بروز مصادیق ناعقلانیّت هستیم و این ناامیدمان می‌کند، ولی هنوز دلایل زیادی در دست داریم که امیدوارمان نگه می‌دارند. به‌طور قطع، زمانی که سباستین کاستلیو علیه عدم رواداری مذهبی، دسیدریوس اِراسموس علیه جنگ‌افروزی، سزار بِکاریا علیه شکنجه، جرمی بِنِتام علیه حیوان‌آزاری و مری اِستل علیه نقض حقوق زنان استدلال می‌کردند، حتی به مخیّله‌شان خطور نمی‌کرد که روزی تلاش‌هایشان چنان به بار بنشیند که این معضل‌های بنیان‌برافکن، تبدیل به بدیهیّاتی پیش پاافتاده شوند که نیازی به استدلال نداشته باشند. چشم‌انداز تاریخیِ انتهای کتاب ما را امیدوار می‌سازد که چنانچه استدلال‌های ما نیز معتبر و متقن باشند، در گذر زمان وارد تار‌و‌پودِ اندیشه‌ورزی اجتماع می‌شوند و به‌تدریج در خرد جمعی و آداب‌و‌رسوم جامعه هضم و جذب می‌شوند.

تاریخ نوع بشر نشان داده تنها چیزی که می‌تواند ضامن نیکبختی ما باشد عقلانیّت است. ازاین‌رو شاید بهتر باشد که هرازگاهی نگاهی به پشت سر بیندازیم و ببینیم که عقلانیّت، چه موهبت‌هایی را برایمان به ارمغان آورده است. کمترینِ آن، چیزی است که نیچه توصیفش می‌کند: «دستاورد بزرگ انسانیّت امروزی این است که دیگر ناچار نیستیم همواره از جانورانِ وحشی، بربرها، خدایان و رؤیاهای خود در هراس به‌سر ببریم.»